Oni zginęli na Rynku. Minęło 70 lat od hitlerowskiej zbrodni (zdjęcia)

30 września przypada 70. rocznica mordu dokonanego przez hitlerowców na 30 obywatelach Ostrowca. W zbiorowej egzekucji powieszono mieszkańców stanowiących patriotyczną, intelektualną i finansową elitę miasta.TORTUROWANI I STRACENIRozkaz aresztowania wydał szef miejscowego Gestapo podporucznik SS Hans Soltan. Zakładnicy zostali zatrzymani w nocy z 15 na 16 września 1942 roku, po akcji sabotażowej na most i gazociąg w Romanowie. Byli wśród nich przedsiębiorcy, kupcy, nauczyciele, wojskowi i urzędnicy. Najmłodszą ofiarą był 19-letni uczeń gimnazjum Tadeusz Gryglewicz. Doprowadzeni do aresztu przy ulicy Głogowskiego, gdzie obecnie mieści się Urząd Miasta, zostali poddani torturom, aby wydobyć od nich informacje o działalności ruchu oporu. Żaden z więźniów nie wyjawił tajemnic. Po dwóch tygodniach bezskutecznych przesłuchań, komendant Sipo i SS na dystrykt radomski Fritz Liphardc zarządził publiczną egzekucję na rynku, którą zatwierdził dowódca SS na dystrykt radomski Herbert Böttcher. Powieszonych zostało 29 mężczyzn, jeden ze skazanych nie dożył egzekucji.Ciała nigdy nie zostały wydane rodzinom. Po egzekucji zbeszczeszczano zwłoki odzierając je z odzieży i na platformie zajętej z browaru Saskiego przewieziono za mur cmentarny przy ul. Denkowskiej, gdzie zostały złożone w zbiorowej mogile. Tuż przed kapitulacją Niemcy zatarli ślady zbrodni, wlewając do grobu żrącą substancję. Z trzech oprawców, tylko Herbert Böttcher nie uniknął po wojnie kary. Został osądzony i stracony w Warszawie w 1950 roku. Fritz Liphardc popełnił samobójstwo w polskim więzieniu w Szczecinie, natomiast Hans Soltan nigdy nie został ukarany.Obecnie w miejscu mogiły znajduje się obelisk z nazwiskami straconych. W pięćdziesiątą rocznicę tragedii na Rynku w miejscu przeprowadzenia egzekucji odsłonięto i poświęcono pomnik- wychodzącą z brukowanego kopca metalową, rozerwaną pętlę.POTOMKOWIE SĄ WDZIĘCZNI Piątkowa konferencja naukowa, podczas której referaty wygłosili członek Komisji do Spraw Badania Zbrodni Hitlerowskich emerytowany sędzia Andrzej Jankowski i kustosz Muzeum Historyczno-Archeologicznego w Ostrowcu Świętokrzyskim Waldemar Brociek, była pierwszym elementem obchodów niezwykle smutnej rocznicy. Wzięli w niej udział m.in. potomkowie ofiar- Krystyna Kapturkiewicz (córka Teodora Kosmacińskiego,którego brat Stefan również został powieszony), Jadwiga Sosnowska (wnuczka Józefa Trepczyńskiego), Juliusz i Antoni Sascy (syn i wnuk Stanisława Saskiego), Tadeusz Plaskota (syn Jana Plaskoty), Maciej Smoleński (syn Leona Smoleńskiego). Podczas późniejszego spotkania z dziennikarzami, dzieci powieszonych miały okazję opowiedzieć o swoich przeżyciach z tamtych dni i okresu po okupacji. Wnukowie ofiar mówili głównie o tym jakie znaczenie tragedia sprzed 70 lat ma dla ich rodzin. Wszyscy zgodnie podkreślali, że cieszą się z inicjatywy władz Ostrowca i Miejskiego Centrum Kultury, aby ta rocznica była odpowiednia zaznaczona i zauważona przez mieszkańców.W SOBOTĘ WYSTAWA NA RYNKU, W NIEDZIELĘ MSZAMa temu służyć m.in. wystawa przygotowana przez Galerię Fotografii MCK, na którą składają się archiwalne zdjęcia z okresu okupacji, pozyskane od mieszkańców i rodzin powieszonych. Ich fotografie również będą prezentowane, choć nie udało się dotrzeć do wszystkich.Wystawa będzie prezentowana w sobotę o godzinie 16 na Rynku w Ostrowcu.Wcześniej, o godz. 13 rozpocznie się gra miejska „Wiemy, pamiętamy, nie zapomnimy". Uczestnicy wyruszą sprzed dworca kolejowego i będą mieli szansę dotarcia do dwunastu miejsc związanych z martyrologią mieszkańców Ostrowca Świętokrzyskiego w latach 1939- 1944. W grze zostaną wykorzystane elementy rekonstrukcji historycznej z czasów drugiej wojny światowej.Główne obchody rocznicy rozpoczną się w niedzielę, 30 września o godz. 10, złożeniem kwiatów przy tablicy pamiątkowej na budynku Urzędu Miasta i pod pomnikiem na Rynku. Pół godziny później rozpocznie się msza w kolegiacie św. Michała Archanioła, a w południe uroczystości na cmentarzu parafialnym przy ul. Denkowskiej, gdzie odczytany zostanie Apel Poległych. Straceni na Rynku w Ostrowcu 30 września 1942 roku:Leon Braziulewicz (major WP, lat 49)Jerzy Cywiński (profesor, lat 36)Józef Duda (lekarz, lat 38)Jan Dzienniak (kupiec, lat 60)Kazimierz Gałka (robotnik, lat 50)Józef Gierdalski (kupiec, lat 50)Antoni Grad (kupiec, lat 39)Tadeusz Gryglewicz (uczeń gimnazjum, monter Urzędu Pocztowego, lat 19)Jan Grunwald (szef administracji Zakładów Ostrowieckich, lat 42)Stefan Kosmaciński (kupiec, lat 46)Teodor Kosmaciński (urzędnik Zakładów Ostrowieckich, lat 44)Stanisław Liburski (nauczyciel, lat 28)Stanisław Łosiński (urzędnik Urzędu Skarbowego, lat 54)Zbigniew Madejski, (nauczyciel, lat 54)Zbigniew Martin (kupiec, lat 56)Stanisław Matyas (kierownik Działu Finansowego Magistratu, lat 45)Władysław Opala (kupiec, lat 47)Michał Pakuła (urzędnik Zakładów Ostrowieckich, lat 44)Jan Plaskota (kierownik ekspedycji Urzędu Pocztowego, lat 41)Feliks Pieterek (urzędnik Społem)Stanisław Saski (przemysłowiec, lat 58)Zygmunt Salmanowicz (inżynier Zakładów Ostrowieckich, lat 41)Leon Smoleński (drogista, lat 47)Bronisław Szymczyk (urzędnik Urzędu Skarbowego, lat 32)Józef Szymczyk (urzędnik Ubezpieczalni Społecznej, lat 49)Franciszek Szpeth (naczelnik Urzędu Skarbowego, lat 42)Józef Trepczyński (kierownik Opieki Społecznej)Henryk Widmański (ojciec, aptekarz, lat 60, zamordowany na Gestapo)Jan Widmański (syn, urzędnik Ubezpieczalni Społecznej, lat 28)Witold Wróblewski (sekretarz Ubezpieczalni Społecznej, lat 41)